Μικρογονιμοποίηση – Intracytoplasmic sperm injection (ICSI)

Τι είναι η μικρογονιμοποίηση;

H μικρογονιμοποίηση αποτελεί μια εργαστηριακή μέθοδο γονιμοποίησης των ωαρίων με σπερματοζωάρια, όπου ο/η εμβρυολόγος επιλέγει κάτω από ένα μικροσκόπιο υψηλής ανάλυσης ένα σπερματοζωάριο που έχει φυσιολογική μορφολογία και ζωηρή προωθητική κινητικότητα, το αναρροφά σε μια ειδική σύριγγα και στη συνέχεια το ενίει μέσα σε ένα ωάριο.

Η κύρια διαφορά της με την κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση έγκειται στο ότι την επιλογή του σπερματοζωαρίου την πραγματοποιεί ο/η εμβρυολόγος και ο συνολικός αριθμός των σπερματοζωαρίων που απαιτούνται είναι μικρός.

Η μέθοδος αυτή αναπτύχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 σε κλινική των Βρυξελλών από τους Palermo, Juris, Devroey και Van Steirteghem, αρχικά για την αντιμετώπιση ασθενών με σοβαρό ανδρικό παράγοντα υπογονιμότητας. Σήμερα, η χρήση της ICSI έχει επεκταθεί και συχνά χρησιμοποιείται ακόμα και όταν το σπερμοδιάγραμμα είναι φυσιολογικό.

Ποιοι χρειάζεται να υποβληθούν σε μικρογονιμοποίηση;

Η μικρογονιμοποίηση απευθύνεται πρωτίστως σε ζευγάρια όπου η ποιότητα του σπέρματος δεν είναι αρκετά καλή, ώστε να πραγματοποιηθεί κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση. Παραδείγματα τέτοιων περιπτώσεων είναι:

Ασθενείς με χαμηλό αριθμό, χαμηλή κινητικότητα ή χαμηλό αριθμό μορφολογικά ομαλών σπερματοζωαρίων ή συνδυασμό των παραπάνω
Ασθενείς όπου τα σπερματοζωάρια εμφανίζουν έλλειψη ακροσώματος (το οποίο είναι απαραίτητο για τη φυσική διείσδυση του σπερματοζωαρίου στο ωάριο)
Ασθενείς που δεν μπορούν να εκσπερματίσουν ή εμφανίζουν παλίνδρομη εκσπερμάτιση
Ασθενείς όπου η συλλογή του σπέρματος πραγματοποιείται απευθείας από τους όρχεις ή την επιδιδυμίδα με παρακέντηση ή βιοψία (π.χ. σε αζωοσπερμία λόγω απόφραξης ή μη)
Ασθενείς οι οποίες υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση μετά από κρυοσυντήρηση ωαρίων
Ασθενείς που υποβάλλονται σε προεμφυτευτική γενετική διάγνωση

Επίσης, η μικρογονιμοποίηση μπορεί να έχει ένδειξη σε:

Ασθενείς στις οποίες η χρήση της κλασικής εξωσωματικής έδωσε χαμηλά ποσοστά γονιμοποίησης
Σε περίπτωση χρήσης σπέρματος δότη (είτε λόγω ποιότητας του σπέρματος ή για να μειωθεί η ποσότητα του σπέρματος που θα αποψυχθεί και χρησιμοποιηθεί).

Ποια είναι η διαδικασία που απαιτείται για τη μικρογονιμοποίηση;

Όπως και στην κλασική εξωσωματική, πριν την μικρογονιμοποίηση απαιτούνται τα κάτωθι στάδια:

Διέγερση των ωοθηκών με φάρμακα, ώστε να αναπτυχθούν και να συλλεγούν περισσότερα του ενός ωάρια. Η συλλογή πολλαπλών ωαρίων (όταν αυτή είναι εφικτή) εξασφαλίζει τη μέγιστη αποτελεσματικότητα της εξωσωματικής γονιμοποίησης και η σύγχρονη στρατηγική διέγερσης περιλαμβάνει την προσπάθεια συλλογής όσο περισσότερων ωαρίων με τη χρήση φιλικών προς την ασθενή θεραπευτικών πρωτοκόλλων διέγερσης. Η συνήθης διέγερση των ωοθηκών διαρκεί συνήθως 10-12 ημέρες (8-14 ημέρες).
Παρακολούθηση: Κατά τη διάρκεια της διέγερσης θα απαιτηθούν συνήθως 2-3 επισκέψεις στον ειδικό Γονιμότητας/ Αναπαραγωγικής Ιατρικής για ορμονολογικό (αιμοληψία) και υπερηχογραφικό έλεγχο (κολπικό υπερηχογράφημα). Αυτοί οι έλεγχοι επιτρέπουν στον ιατρό την παρακολούθηση της ομαλής πορείας της διέγερσης των ωοθηκών και την εκτίμηση του αριθμού των ωαρίων που θα ληφθούν.
Ολοκλήρωση της διέγερσης και ωοληψία: Όταν ο ιατρός παρατηρήσει στον υπέρηχο μια ομάδα (συνήθως >2) ωοθυλακίων ικανού μεγέθους (συνήθως≥17mm σε μέση διάμετρο) τότε προχωράει στην τελική ωοκυτταρική ωρίμανση με τη χορήγηση μιας τελευταίας ένεσης. Η ωοληψία συνήθως πραγματοποιείται 36 ώρες (34-38 ώρες) μετά την ένεση αυτή. Η ωοληψία πραγματοποιείται υπό μέθη (μια μορφή γενικής αναισθησίας), χωρίς πόνο, και διαρκεί συνήθως 20-40 λεπτά. Περιλαμβάνει τη λήψη των ωαρίων με την καθοδήγηση υπέρηχων μέσω μιας σχετικά λεπτής βελόνης, η οποία διέρχεται από το λεπτό τοίχωμα του κόλπου και αναρροφά το υγρό από κάθε ωοθυλάκιο. Μετά την ωοληψία οι ασθενείς μπορεί να αισθανθούν κάποια ενόχληση τύπου «πόνου περιόδου» και να έχουν μικρή ποσότητα κολπικής αιμόρροιας. Τα συμπτώματα αυτά συνήθως υποχωρούν πλήρως μέσα σε 24-48 ώρες.

Μετά την ωοληψία, είναι απαραίτητο να πραγματοποιηθεί καθαρισμός των ωαρίων από στιβάδες κυττάρων (κοκκώδη κύτταρα), τα οποία τα περιβάλλουν και τα οποία δυσχεραίνουν τη διενέργεια της μικρογονιμοποίησης. Η αφαίρεση των κοκκωδών κυττάρων (denudation) πραγματοποιείται στον εργαστήριο είτε χημικά ή μηχανικά.

Το επόμενο στάδιο είναι να ελεγχθεί η ωριμότητα των ωαρίων, κάτι το οποίο γίνεται τις πρώτες 1-4 ώρες μετά την ωοληψία. Τα ώριμα ωάρια είναι αυτά που έχουν ήδη αποβάλει το 1^ο πολικό σωμάτιο και βρίσκονται στο στάδιο Μετάφασης ΙΙ. Αυτά τα ωάρια είναι έτοιμα να γονιμοποιηθούν από το σπερματοζωάριο. Τα ωάρια που δεν είναι ώριμα δε δύναται να χρησιμοποιηθούν για μικρογονιμοποίηση.

Την ίδια στιγμή γίνεται η επεξεργασία του σπέρματος για την ανεύρεση μορφολογικά ομαλών και κινητών σπερματοζωαρίων. Η διαδικασία αυτή μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα ειδικά αν ο αριθμός τέτοιων σπερματοζωαρίων στο σπέρμα είναι πολύ μικρός. Από τη στιγμή που ανευρεθεί το κατάλληλο σπερματοζωάριο αυτό ακινητοποιείται και αναρροφάται με τη χρήση μιας μικροσκοπικής σύριγγας (πιπέτας) και στη συνέχει ενίεται με προσοχή μέσα στο ώριμο ωάριο. Η διαδικασία της έγχυσης (ένεσης) του σπερματοζωαρίου μέσα στο ωάριο συνήθως διαρκεί 1-2 λεπτά για κάθε ωάριο.

Ποια είναι τα ποσοστά επιτυχίας της μικρογονιμοποίησης;

Η επιτυχία της μικρογονιμοποίησης ελέγχεται αρχικά με την εκτίμηση του αριθμού των ωαρίων που δείχνουν σημάδια επιτυχούς γονιμοποίησης 16-18 ώρες μετά τη μικρογονιμοποίηση. Σε γενικές γραμμές περιμένουμε περίπου 65% των ωαρίων να έχουν γονιμοποιηθεί επιτυχώς αν και τα ποσοστά αυτά μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την ποιότητα του σπέρματος, των ωαρίων και την τεχνική επιδεξιότητα/ εμπειρία του εμβρυολόγου που πραγματοποίησε τη μικρογονιμοποίηση.

Είναι η μικρογονιμοποίηση ασφαλής;

Η μικρογονιμοποίηση αποτελεί ένα ακόμα, ιδιαίτερα τεχνικό, βήμα στη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης (μια μορφή μικροχειρουργικής επέμβασης στο ωάριο) κι επομένως υπάρχει ο θεωρητικός κίνδυνος βλάβης του ωαρίου από χειρισμούς κατά τη διάρκεια της ενδοωαριακής έγχυσης του σπερματοζωαρίου. Οι περισσότερες μελέτες που έχουν γίνει, ωστόσο, δείχνουν ότι στα χέρια κατάλληλα εκπαιδευμένων εμβρυολόγων η μέθοδος είναι ασφαλής για το ωάριο.

Επίσης, μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες που έχουν γίνει υποστηρίζουν ότι τα παιδιά που γεννιούνται μετά από μικρογονιμοποίηση έχουν έναν ελαφρώς αυξημένο κίνδυνο συγγενών ανωμαλιών. Η αύξηση αυτή παρατηρείται ιδιαίτερα στα αγόρια και αφορά συγγενείς ανωμαλίες του ουροποιητικού και του γεννητικού συστήματος.

Η τρέχουσα επιστημονική άποψη είναι ότι αυτή η αύξηση οφείλεται κυρίως σε γενετικά σφάλματα που έχει ο πατέρας του παιδιού και τα οποία αποτελούν και την αιτία της ανδρικής υπογονιμότητας που απαιτεί τη χρήση της μικρογονιμοποίησης. Τα γενετικά σφάλματα αυτά στη συνέχεια θα επηρεάσουν, σε ένα μικρό ποσοστό, τον τρόπο με τον οποίο θα σχηματισθεί το ουροποιητικό και το γεννητικό σύστημα του άρρενος εμβρύου και θα οδηγήσουν στην εμφάνιση τέτοιων συγγενών ανωμαλιών.

Πρόσφατα, ωστόσο, νέα επιστημονικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι η διαδικασία της μικρογονιμοποίησης μπορεί να ευθύνεται και αυτή μερικώς για την εμφάνιση συγγενών ανωμαλιών. Για το λόγο αυτό η χρήση της μικρογονιμοποίησης πρέπει να γίνεται μόνο όταν υπάρχουν σαφείς ιατρικές ενδείξεις και τα οφέλη ξεπερνούν τους μικρούς θεωρητικούς κινδύνους.

Συμπερασματικά, η διαδικασία της μικρογονιμοποίησης χρησιμοποιείται για περισσότερα από 30 έτη και έχει βοηθήσει εκατομμύρια ζευγάρια να αποκτήσουν το δικό τους βιολογικό παιδί. Είναι μια μέθοδος ιδιαίτερα πολύτιμη και ασφαλής όταν χρησιμοποιείται για τους κατάλληλους ιατρικούς λόγους από έμπειρο προσωπικό.

Αν σκέφτεστε να υποβληθείτε σε κύκλο μικρογονιμοποίησης (ICSI), μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον Δρα Χρήστο Βενέτη για να λάβετε την κατάλληλη καθοδήγηση και υποστήριξη. Με σωστή ενημέρωση και υποστήριξη, μπορείτε να λάβετε τις καλύτερες αποφάσεις για την αναπαραγωγική σας υγεία.